De Gelovige

Fons Gieles was een bijzonder gelovig mens. Voor hem was er maar één kerk: de streng Rooms Katholieke. De St. Jozefkerk (nu het Pastoor Joorenplein) en later de Maagdkerk (nu het Maagdtheater) stonden daarvoor symbool. In het centrum van Bergen op Zoom groeide hij op, om, rond en in de beide kerken. Hij zong er in het jongenskoor, net als zijn broers. Dat was onvermijdelijk, want zijn vader Adrianus Gieles dirigeerde het St. Jozefkoor. Boekbinder van zijn vak, met de binderij aan de Kremerstraat 28, zat zijn vader bij tijd en wijle meer in de muziekboeken dan in de binderij. God ging voor de lijmpot.

Hoewel hij gelovig was en gehoorzaam aan zijn vader en moeder heeft hij een wens van hen niet ingewilligd. In die tijd was het gebruikelijk dat er één zoon of dochter priester werd of het klooster inging. Ze vonden dat hij geknipt was voor de priesterroeping. Maar toen bleek dat het met de verkering ernst was, gaf dat toch wel enige spanning. Pogingen om hem alsnog ‘op het goede pad’ te krijgen mislukten (gelukkig).

De enige afbeelding die Fons Gieles maakte van de St. Jozefkerk, hier in de steigers (1959).

Het blijft een opvallende combinatie van eigenschappen: de onafhankelijk denkende artiest en de gehoorzame gelovige. Het moeten deze twee elementen zijn geweest waar hij zijn levenlang mee heeft geworsteld. Niet voor niets komt het geloof en de religie vaak terug in zijn werken. Misschien was hij uiteindelijk toch een missionaris, niet met habijt en bijbel, maar met pen en kwast, niet in overzeese werelddelen, maar in zijn eigen stad.

'De Nederlandse Kerkprovincie'. Deze afbeelding van de visgraat met bisschopsmijter is een van de mooiste afbeeldingen die laat zien hoe hij kunst, geloof en activisme combineerde. Als streng gelovig katholiek waren de vernieuwingen hem een doorn in het oog; dat stak hij niet onder stoelen of kerkbanken. Maar ook de kunstenaar in hem werd aangesproken.

Maria

Naast zijn echtgenote Liesbeth had hij een enorme bewondering voor twee andere vrouwen: Maria en Gertrudis. De verering voor Maria kwam op meerdere manieren tot uiting.

Hij ontwierp het affiche en de kostuums van de allereerste Maria Ommegang. Vele jaren schreef hij maandelijks een eigen religieus blad getiteld ‘De Vreugdebloem’ waarin de Maria-verering ruim aan bod kwam.

Aan het einde van zijn leven maakte hij een groot schilderij 'De zeven Vreugden van Maria', maar dat schilderij zou hij niet meer kunnen voltooien.

Gertrudis

Ook Gertrudis heeft hij veelvuldig afgebeeld en beschreven.

Hij maakte een groot schilderij met Bergse ambachten en tradities en waarin hij St. Gertrudis als centrale figuur opvoerde.

Hij was mede initiatiefnemer en realisator van de Gertrudiskapel waarvoor hij o.a. het wijnetiket en de glas-in-lood ramen ontwierp. Om het initiatief voor de Gertrudispkapel meer bekendheid te geven maakte hij een boekje, waarin de geschiedenis van deze abdis van het klooster in Nijvel wordt verteld, en ook de sedert haar overlijden ontstane legenden zijn genoemd. Het boekje werd als bijlage bij het toenmalige (katholieke) kerkblad ‘De Vreugdebloem’ wijd in de stad verspreid.

Hier vind je het boekje.

Naar de website van de kapel

Onder: wijnflesetiket t.b.v. geldinzamelingsactie voor de bouw van de Gertrudiskapel.

Links: Uitbeelding van belangrijke elementen in de geschiedenis en cultuur van Bergen op Zoom, met o.a. St. Gertrudis, de weervisserij, de pottenbakkerij, de zilversmeden, de Carnaval, het Markiezenhof en de handel.

Fons Gieles bleef altijd een praktiserend gelovige. Wekelijks naar de kerk was niet meer dan vanzelfsprekend. Maar daarnaast bezocht hij door de week regelmatig het kapelletje bij het Markiezenhof. Hij vond er medestanders die vonden dat het met de R.K. geloofsbeleving achteruit ging. Voor dit groepje strenge katholieken schreef hij in de latere jaren ook bijna maandelijks een blad. Niet verwonderlijk heette dat ook ‘de Vreugdebloem’ en had op zeker moment een bijna even grote oplage had als zijn nieuwjaarswensen. Deze verzameling ‘Vreugdebloemen’ geeft in retrospect een zeer karakteriserend tijdsbeeld van een periode waarin het Rijke Roomsche leven in rap tempo aan terrein verloor en hoe dat door de streng katholieken werd ervaren.

En dan zijn er de gebeurtenissen waar de scheidslijnen tussen gelovige, kunstenaar en activist vervagen. De discussie over abortus alsook de sluiting van de Maagdkerk zijn van die onderwerpen. Het is goed te weten dat hij na de sluiting van de Maagd uiteindelijk toch een goed gesprek heeft gehad met bisschop Ernst. Dat vond plaats bij gelegenheid van de priesterwijding van Paul Verbeek, de huidige vicaris. Hij was een van die leerlingen waarmee hij een bijzondere band had. En het schilderij van Hortus Musicus Religiosus o.l.v Hans Smout dat nu in het Maagd theater hangt is nog een stille getuige van die tijd.

H.M.R. in de Maagdkerk, voorstudie (boven) voor het grote olieverfschilderij (onder) dat nu in het Maagdtheater hangt.